آخرین بروز رسانی 1399/03/25

زیره سبز   Cuminrm cyminum از خانواده: Umbelliferae   دیگر اسامی: کمون ، سنوت   گیاه شناسی: زیره سبز گیاهی یک ساله ، علفی ، تا ارتفاع 60 سانتی متر ، برگ ها بریده بریده به شکل نوارهای باریک نخی شکل و سبز رنگ ، گل های کوچک به رنگ سفید و صورتی و به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه گل دهنده و در ماه های اردیبهشت – خرداد ظاهر می شود. میوه به طول 5 میلیمتر در دو انتهای باریک به رنگ سبز و خاکستری و در بعضی واریته ها حتی سفید و زرد هم دیده می شود. ریشه دراز و عمودی و انشعاب های ساقه دوتائی و سه تائی است و ساقه گیاه شیاردار است. وزن هزار دانه حدود 4-3 گرم است. در یک گرم 350-340 عدد بذر وجود دارد. استاندارد قوه نامیه 85% است. قسمت مورد استفاده: بذر ترکیبات شیمیائی: میوه آن علاوه بر رزین یا صمغ حاوی 4-2% اسانس است که اسانس از تقطیر میوه له شده با بخار آب گرفته می شود و مایعی است که ابتدا بی رنگ و بعد زرد و سرانجام قهوه ای می شود. ماده اصلی زیره سبز یک آلدئید به نام کومینول است. علاوه بر آلدئید مقداری ترپن هم در زیره هست از جمله پی سیمن ، دی پنتنوآلدهید و کومین آلدئید ، بوی زیره مربوط به اسانس آلدئید است. محیط شناسی و بررسی رویشگاه: گیاهی اصالتا مدیترانه ای ، در طول رویش به حرارت و نور کافی نیاز دارد مقدار اسانس در مناطق گرم با نور فراوان بیشتر از مناطق دیگر است. در مرحله گلدهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد این گیاه به کم آبی مقاومت خوبی دارد و می توان آن را به صورت دیم کشت نمود. در استان خراسان در سال هائی که بارندگی در حد میانگین (حدود 185 میلیمتر) باشد و بارش در طول دوره رشد انجام گیرد نیاز به آبیاری وجود ندارد. در کشور ما نیاز محیطی زیره سبز در اکثر نقاط قابل تأمین است و شاید عامل محدودکننده زراعت آن رطوبت نسبی بالا در مناطق شمالی کشور باشد. زراعت: تکثیر از طریق بذر صورت می گیرد. تاریخ کشت به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد به طوری که در مناطق معتدل یک محصول پائیزه و در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود ، اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه است. در حالی که کشت بهاره در اسفند ماه انجام می شود. اگر به صورت ردیفی کشت شود فاصله ردیف ها 20-15 سانتی متر مناسب است. هر هکتار به 15-12 کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز دارد. عمق بذر بسته به بافت خاک بین 2-5/1 سانتی متر و کشت بذر مستقیم در زمین اصلی صورت می گیرد کاشت را می توان به دو روش خشکه کاری و هیرم کاری انجام داد. بذرها را می توان پس از مخلوط کردن با ماسه نرم به صورت دست پاش در سطح زمین پخش کرد. برای افزایش قوه رویشی ، بذر را باید به مدت 36-24 ساعت در آب خیس نمود. بعد از کاشت باید زمین را بلافاصله آبیاری کرد آبیاری نباید شدید باشد که بذرها شسته شود آبیاری بعدی 10-8 روز بعد از آبیاری اول می باشد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری صورت می گیرد اگر دمای محیط بالا باشد باید 6-5 روز پس از آبیاری دوم گیاه را مجددا آبیاری کرد. این آبیاری باعث می شود که رویش بذرها تکمیل شود. بعد از آن بسته به شرایط آب و هوائی هر 20-12 روز باید آبیاری انجام شود. تحمل آن به خشکی زیاد است به همین دلیل به صورت دیم نیز کاشته می شود. نوع خاک: خاک با بافت متوسط و لومی شنی برای تولید مناسب است کشت در خاک های سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذائی مناسب نیست چون این خاک ها شرایط را برای ابتلای گیاه به بیماری های قارچی آماده می کند. PH خاک برای کشت زیره سبز 2/8-5/4 مناسب است. چون گیاهچه زیره صعیف است خاک سنگین را هم نمی پسندد. آماده سازی خاک: در اوایل پائیز حداقل 20-15 تن در هکتار کود حیوانی کاملا پوسیده به زمین اضافه نموده و سپس شخم می زنند. در ادامه باید زمین را تسطیح کرد خاک باید نرم باشد و تولید سله نکند. کشت زیره به هر دو روش کرتی و ردیفی امکان پذیر است. از تناوب کشت زیره با گیاهان تیره جعفری باید خودداری کرد زیرا زیره به بیماری قارچی حساس بوده و بیماری های تیره جعفری با بیماری های این گیاه کم و بیش مشابه است. نیاز کودی: با توجه به آزمایش هائی که در کشور انجام شده زیره نیاز کودی چندانی ندارد البته در یک مطالعه مشخص شده که مصرف کودهای نیتروژنه-پتاسه و فسفره در مقادیر 30-20 کیلوگرم در هکتار مناسب ترین تیمار کودی برای عملکرد بالاست البته دادن میزان 20-15 تن در هکتار کود حیوانی کاملا پوسیده توصیه می شود. زمان گلدهی و برداشت محصول: 100 تا 120 روز پس از کاشت آماده برداشت است معمولا برداشت از اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد آن هم با دست صورت می گیرد پس از برداشت بذر را با استفاده از جریان هوا و دستگاه های بوجاری تمیز و بسته بندی می کنند. عملکرد بذر بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است از هر هکتار 8/0 تا یک تن بذر تولید می شود. مبارزه با علف های هرز ، آفات و بیماری ها: چون زیره ارتفاع کمی دارد لذا وجین علف های هرز ضروری است. عمل وجین را باید 3-2 بار انجام داد. برای مبارزه با بیماری قارچی سفیدک سطحی از قارچ کش سولفوره و تابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا از کارتان به مقدار 5/0 لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده می شود. بیماری قارچی بلایت زیره که در موقع گل دهی به گیاه ضرر می زند از علائم آن وجود لکه های قهوه ای رنگ بر روی ساقه است برای مبارزه ، از قارچ کش حاوی ترکیبات مسی مثل دیتان ، بلیتوکس 50 ، کوپرومار به مقدار 1-6/0 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد. پوسیدگی ریشه از دیگر بیماری هاست که جهت کنترل آن از مخلوط کارتان و دتیان استفاده می گردد. خواص: درمان نفخ ، ضد تشنج ، صرع ، رفع بی خوابی ، روغن آن ضد باکتری به عنوان چاشنی در ادویه کاری و ترشیجات استفاده می شود. به صورت موضعی هم مصرف دارد در دامپزشکی برای افزایش تمایل جنسی حیوان ماده به صورت خوراکی مصرف می شود. زیره طبعی گرم و خشک دارد. زیره در دو نوع سبز و سیاه موجود است. اگرچه ویژگی های تغذیه ای نسبتا مشابهی دارند اما تفاوت هائی هم دارند. زیره سیاه باریک تر و عطر بیشتری دارد اما زیره سبز حجیم تر و عطر کمتری دارد. بطور کلی زیره بازکننده انسدادها ، مقوی معده ، کبد و کلیه ، افزایش دهنده اشتهاء ، مسکن درد دندان و تقویت کننده روده است. زیره سوءهاضمه را برطرف می کند و ضد نفخ قوی است. از زیره به عنوان گیاهی لاغرکننده یاد می شود ، عرق زیره به تنهائی ضامن کاهش وزن پایدار نیست ، اما با توجه به خاصیت زیاد آن توصیه می شود در طبخ غذاها از این دانه های مفید بیشتر استفاده شود. محل انتشار: خراسان ، مشهد ، تهران ، سمنان ، دامغان ، تبریز ، اصفهان